Founder Ordzaar: “Bitcoin là cửa ngõ của NFT”
Tháng 8, Interlock đã có cuộc phỏng vấn với Naqib Noor, nhà sáng lập marketplace Ordzaar. 3 tháng trước đó, Noor đã cùng David Lin và U-Zyn Chua (nhà sáng lập giao thức DeFi Cake) thành lập Bitcoin marketplace đầu tiên tại châu Á. Cái tên Ordzaar cũng đơn giản là ghép từ 2 chữ “ordinal” (thứ tự) và “bazaar” (phiên chợ).
Trước khi mở sàn Ordzaar, Noor từng có kinh nghiệm 7 năm làm việc trong lĩnh vực blockchain. Vì vậy, ông đã có cơ hội tiếp xúc và trải nghiệm nhiều ngách trong thị trường. Chia sẻ với Interlock, Noor cho biết ông từng suýt bỏ lỡ Bitcoin và blockchain. Tuy nhiên, khi có cơ hội gặp lại blockchain và tự tìm tòi nghiên cứu, ông tin rằng đây chính là công nghệ thay đổi thế giới tài chính.
"Tôi từng nghi ngờ sự mờ ám của Bitcoin"
Từ khoảnh khắc nào anh nhận ra mình “giác ngộ” với blockchain?
- Năm 2014, tôi tình cờ thấy từ khóa crypto khi đang lướt mạng. Ban đầu, tôi nghĩ những dự án crypto như Bitcoin có vẻ mờ ám và lừa đảo. Thế nên tôi chỉ tìm hiểu về Bitcoin qua một vài buổi hội thảo và không làm gì khác.
Đến 2016, tôi biết về Singapore Group và lúc đó tôi cũng đang ở đến Singapore. Vậy là tôi bỏ lại những suy nghĩ từ trước và dần tìm hiểu về hợp đồng thông minh, blockchain là gì và có tác dụng ra sao. Đó là lúc tôi cảm thấy blockchain khá thú vị. Đây chính là tương lai.
Tháng 6 năm đó, tôi gia nhập công ty crypto mang tên Indorse. Là nền tảng xã hội phi tập trung, Indorse giúp các nhà tuyển dụng tìm kiếm tài năng phù hợp với nhu cầu của dự án. Có thể nói họ là những người tiên phong sử dụng blockchain cho những sáng kiến như vậy.
Và rồi tôi bắt đầu hứng thú với DeFi. Công nghệ phi tập trung có thể làm rất nhiều thứ trong đời sống và thay đổi tương lai. Có dự án thì áp dụng mạng xã hội phi tập trung, có giao thức lại nghiên cứu về logistic hay thậm chí là nông nghiệp.
Nhắc đến DeFi, tôi sẽ chọn 2017 là năm đáng nhớ nhất với cơn sốt ICO Ethereum. Mỗi ngày có rất nhiều sáng kiến mới được tạo ra và thực sự hoạt động hiệu quả. Những gì Vitalik đã thử nghiệm lên hợp đồng thông minh không chỉ có ý nghĩa lớn với Ethereum mà còn với hầu hết dự án DeFi hiện nay.
Cảm nghĩ của anh khi lần đầu biết đến Ethereum?
- Khá khó hiểu. Thật lòng thì tôi không phải dân chuyên công nghệ. Những gì tôi làm lúc đó chỉ là chuyển tiền và đọc white paper. Tôi phải mất vài ngày để hiểu được white paper và tìm thêm thông tin trên Google. Nhưng thông tin và tài liệu vẫn còn rất hạn chế.
Không thể phủ nhận Ethereum là làn sóng mới của công nghệ, mở ra nhiều cải tiến trong không gian blockchain và khuyến khích các dự án sử dụng hợp đồng thông minh. Nếu có thể quay ngược thời gian, tôi sẽ vào thị trường trước năm 2016 để học hỏi thêm nhiều thứ mới.
Anh đã bao giờ thử giải thích blockchain với ba mẹ mình?
- Tôi tin rằng blockchain có thể thay đổi thế giới vì bây giờ mỗi ngày luôn có người mất tiền hay bị các nền tảng tài chính đánh cắp dữ liệu. Nhưng tất cả những gì bạn có thể làm chỉ là tin tưởng những công ty này. Với crypto và blockchain, đó lại là câu chuyện khác. Bạn có thể tùy ý sử dụng nền tảng và nhận lại lợi nhuận tương ứng.
Cha mẹ tôi năm nay 67 tuổi nên khó có thể giải thích khái niệm crypto cho họ. Tuy vậy, tôi vẫn có thể nói cho họ biết những công nghệ này sẽ mang lại lợi ích cho con cháu họ như thế nào và xây dựng niềm tin của lớp trẻ với môi trường tài chính ra sao. Họ sẽ dần hiểu được điều đó.
Là founder của marketplace NFT, anh có đang sở hữu hay thấy hứng thú với NFT nào không?
- Năm 2017, NFT đầu tiên tôi bắt gặp là CryptoKitties. Khi nhìn thấy CryptoKitties ở một sự kiện, tôi cảm thấy những NFT này khá thú vị. Nó làm tôi nhớ đến một game tôi từng chơi lúc nhỏ tên NeoPet. Người chơi có thể nuôi những con thú ảo, cho chúng ăn, chơi với chúng… Giống như máy nuôi thú Tamagotchi vậy nhưng ở đây người chơi sẽ cạnh tranh với nhau.
Bây giờ, tôi đang sở hữu một số NFT Azuki và MAYC (Mutant Ape Yacht Club). BAYC (Bored Ape Yacht Club) thì hơi đắt với tôi. Thật ra, tôi mua NFT một cách ngẫu nhiên, đơn giản vì tôi thích chúng và để hiểu thêm về thị trường.
“Ordinals sẽ thành phòng trưng bày khổng lồ"
Ordinals NFT khác biệt như thế nào so với NFT trên các blockchain khác như Ethereum và Solana?
- Trước hết, NFT trên các blockchain khác sử dụng hợp đồng thông minh. Khi NFT được mint hay được tạo ra, bộ code sẽ kích hoạt hợp đồng thông minh và chuyển dữ liệu vào hệ thống blockchain. Với Bitcoin, dữ liệu được “khắc” lại theo thứ tự trên các satoshi - đơn vị nhỏ nhất của Bitcoin. Vì vậy, các “chữ khắc” (inscription) này luôn được xếp theo thứ tự đào khối Bitcoin, ngay cả khi satoshi được di chuyển đến ví khác.
Hiểu đơn giản, NFT thông thường tải hình ảnh, video hay âm thanh vào file bên ngoài rồi dán token vào blockchain. Các tài sản kỹ thuật số trên Bitcoin (digital artifact) mới được lưu trữ trực tiếp trên blockchain.
Và vì siêu dữ liệu của Bitcoin không thể bị chỉnh sửa, bạn có thể lưu giữ tất cả tập tin, dữ liệu, hình ảnh quan trọng mãi mãi và truyền lại cho thế hệ sau. Nếu blockchain mint NFT gặp sự cố, bạn có thể mất hình ảnh của mình. Nhưng Bitcoin inscription thì không.
Nếu chúng ta tiếp tục tạo NFT như vậy, chuyện gì sẽ xảy ra khi toàn bộ 21 triệu Bitcoin được đào hết? Liệu Ordinals có còn cơ hội tăng trưởng?
- Khi ngày đó đến, có lẽ tôi cũng không còn ở đây. Ý tôi là thời điểm đó còn rất xa. Nhưng giả sử chúng ta sử dụng hết 21 triệu Bitcoin, điều đó đồng nghĩa Ordinals đã thành công vang dội và rất nhiều người trên khắp thế giới đã tham gia Ordinals cũng như crypto.
Tôi nghĩ Bitcoin Ordinals sẽ trở thành một phòng trưng bày nghệ thuật khổng lồ. Mọi người sẽ mua bán satoshi chứa hình ảnh họ yêu thích. Đồng thời, nền tảng Ordzaar của chúng tôi cũng như hầu hết marketplace có thể chuyển hướng hoạt động như trung tâm đấu giá NFT để mở rộng cộng đồng.
Tương tự những phòng triển lãm từ trước đến nay, nghệ sĩ tạo ra tác phẩm và nhà sưu tập chi số tiền lớn để sở hữu những tác phẩm đó. Và thế là nền tảng đấu giá ra đời. Bằng cách này, hệ sinh thái Ordinals sẽ tiếp tục phát triển bền vững.
Danh tiếng của Bitcoin sẽ giúp NFT tiếp cận người dùng Internet truyền thống như thế nào?
- Với crypto, điều đầu tiên công chúng nghĩ đến là Bitcoin. Bitcoin là OG trong ngành mà bất kỳ ai cũng dễ dàng liên tưởng đến. Rất ít người dùng Internet biết đến khái niệm DeFi nhưng hầu hết đều nghe qua về Bitcoin.
Có 2 nghệ sĩ từng hỏi tôi làm cách nào để mang tác phẩm của họ lên blockchain. Tôi giải thích với họ những tranh vẽ được mã hóa đó gọi là NFT. Họ bày tỏ họ không biết cách code, không biết hợp đồng thông minh là gì và làm sao để sử dụng blockchain. Nhưng họ cảm thấy quen thuộc khi tôi nhắc tên Bitcoin.
Bitcoin Ordinals rất gần với Web2. Tôi tin rằng Ordinals là một cách đơn giản để thu hút người dùng Web2 đến với NFT.
Vì vậy, Bitcoin Ordinals rất gần với Web2. Nghệ sĩ truyền thống vẽ tranh và đem tác phẩm của mình đến triển lãm tranh. Tương tự, nghệ sĩ vẽ tranh, “khắc” hình ảnh đó vào satoshi rồi chờ người đến mua chúng. Tôi tin rằng Ordinals là một cách đơn giản để thu hút người dùng Web2 đến với NFT.
“Sự tối giản”. Đơn giản hóa mọi thứ là yếu tố quan trọng nhất để người dùng Web2 đến với Web3.
Với inscription, một số người lựa chọn và định giá NFT dựa theo khối Bitcoin chúng được tạo. Điều này có thay đổi văn hóa của cộng đồng NFT không?
- Tôi sẽ trả lời có và không. Ở giai đoạn này, cộng đồng sẽ quan tâm đến mọi ngóc ngách của thị trường. Tất nhiên sẽ có người chú trọng inscription của họ nằm ở khối 70, 60, 40 hay bất kỳ con số nào khác. Về ngắn hạn, thứ tự của những khối này có thể quan trọng.
Tuy nhiên, trong tương lai, quan điểm này sẽ thay đổi. Dự án nằm ở khối bao nhiêu không chứng minh được chất lượng của dự án đó. Sau cùng, chúng ta lại quay về câu chuyện cũ: cộng đồng càng mạnh, sản phẩm càng thành công.
Chẳng hạn, nếu một ngày nào đó Yuga Labs chuyển đến Bitcoin, liệu việc họ ở khối thứ bao nhiêu có còn quan trọng không? Tôi tin rằng dù thế nào họ cũng sẽ thành công bởi điều quan trọng là sức mạnh của cộng đồng.
“Điểm mù” của Bitcoin
Về phần tác giả NFT, vì Bitcoin gần như không có hợp đồng thông minh, các marketplace làm thế nào để đảm bảo phí bản quyền cho họ?
- Đó chính là hạn chế của Ordinals. Do không có hợp đồng thông minh, các dự án trên Bitcoin không thể cung cấp phí bản quyền tự động hay thực hiện các sáng kiến DeFi. Ngoài ra, Ordinals phụ thuộc vào giao dịch trên Bitcoin và có khả năng mở rộng quy mô hạn chế.
Nếu bạn quan sát một số marketplace, họ vẫn có cách riêng để bảo vệ tiền bản quyền cho tác giả NFT. Tuy nhiên, tính tập trung vẫn khá cao, tức cơ chế phân phối phí bản quyền chỉ có thể hoạt động trên chính nền tảng đó. Hiện tại, không có cách nào để Bitcoin chia lợi nhuận cho tác giả NFT giống như Ethereum.
Tuy nhiên, hạn chế này khiến các tác phẩm nghệ thuật trên Bitcoin gần hơn với văn hóa Web2. Thế giới nghệ thuật truyền thống không có khái niệm phí bản quyền như NFT. Họ vẽ một bức tranh tuyệt đẹp, bán với giá 1 triệu USD và thế là hết. Nhưng tôi không phải là nghệ sĩ nên về vấn đề nên có phí bản quyền hay không, tôi sẽ chọn trung lập.
Ngoài bản quyền, phí gas tăng cũng là mối lo ngại của một số người dùng Bitcoin. Ordinals và Ordzaar có phương án nào để giải quyết vấn đề này không?
- Thành thật mà nói, nếu họ cảm thấy phiền lòng về vấn đề phí gas do Ordinals gây ra, có lẽ Bitcoin không dành cho họ. Đặt trường hợp Bitcoin chạm mốc 2 triệu USD, một giao dịch sẽ tốn bao nhiêu? 5,000 USD chăng? Nhưng kể cả phí gas ở mức 100 USD cũng khó có thể chấp nhận với họ. Bitcoin vốn không dành cho giao dịch nhỏ như lúc bạn đến cửa hàng Starbucks và mua một ly cà phê frappuccino giá 9 USD.
Dù vậy, tôi hy vọng Bitcoin sẽ sớm có giải pháp mở rộng layer 2 như zk rollup để giải quyết triệt để vấn đề. Ngoài ra, chúng ta còn có các giải pháp Lightning và Stacks. Các blockchain optimistic như Optimism, Arbitrum cũng vậy, tất cả đều là sáng kiến giúp giao dịch nhanh hơn, rẻ hơn, tiếp cận thị trường truyền thống hơn.
Sau cơn sóng BRC-20, nhiều chuẩn token khác như DRC-20 hay ORC-20 đã ra đời trên Bitcoin. Theo anh, vì sao các token này chỉ nổi lên trong thời gian ngắn rồi mất nhiệt?
- Đầu tiên, BRC-20 là ý tưởng chưa từng có trên Bitcoin và khi cộng đồng thấy thứ gì đó mới, điều dễ hiểu là họ sẽ quan tâm đến chúng. Với tôi, việc một thứ mới đột ngột nổi tiếng rồi lụi tàn là rất bình thường. Những dự án này ra đời vì họ muốn xây dựng công nghệ dựa trên BRC-20 và hoàn thiện trước khi uptrend đến.
Lý do thứ 2 là thị trường bây giờ khá ảm đạm. Thậm chí NFT hay bất kỳ ngách nào của thị trường đều sideway hoặc đi xuống. Bên cạnh đó, chúng ta còn phải chờ đợi những khó khăn về pháp lý đi qua.
Quan trọng hơn, Ordinals và BRC-20 đều mới chỉ là thử nghiệm. Theo tôi, cách tốt nhất để giữ chân cộng đồng là liên tục nâng cấp công nghệ của mình.
Khó khăn lớn nhất anh gặp phải khi phát triển Ordzaar là gì?
- Xây dựng dự án trên Bitcoin là một trong những thử thách khó nhằn nhất đời tôi. Bitcoin không có index oracle, cũng không hợp đồng thông minh. 7 năm tham gia thị trường, tôi hiểu được hợp đồng thông minh có nhiều tiện ích như thế nào, song đó lại là thứ Bitcoin thiếu.
Mặt khác, chúng tôi học được cách tận dụng các công cụ sẵn có hay thậm chí tạo ra những công cụ mới. Chúng tôi mài giũa kỹ năng của mình và đưa trí tưởng tượng của mình bay xa. Chúng tôi xây dựng tính năng mới cho những dự án khác sử dụng và ngược lại, chúng tôi cũng trải nghiệm sáng kiến của các dự án khác.
Do đó, khi những marketplace lớn như Magic Eden và OKX đến Bitcoin, chúng tôi không xem họ là đối thủ cạnh tranh mà sẵn sàng hợp tác với họ. Chúng tôi tin rằng bất kỳ ai cũng nên có thể sử dụng, mua, bán NFT một cách miễn phí. Đây cũng là mục tiêu chúng tôi hướng đến khi tạo ra Ordzaar.
Tôi hy vọng cộng đồng sẽ tiếp quản và vận hành Ordzaar trong tương lai. Chính sách phí 0 USD đang và sẽ luôn là chiến lược của Ordzaar.
Đọc thêm: "Thợ săn" Airdrop Việt Nam có mất việc